เกาะพยาม เป็นเกาะที่มีขนาดใหญ่รองลงมาจากเกาะช้าง อยู่ห่างเกาะช้างมา ทางใต้ 4 กิโลเมตร ตอนกลางของเกาะพื้นที่เป็นภูเขามีป่าไม้และสัตว์ป่าประเภทนก ลิงและหมูป่า พื้นที่บางส่วนถูกปรับเปลี่ยนเป็นสวน ชาวบ้านบนเกาะมีอาชีพทำสวนมะพร้าว สวนยางและสวนกาหยู ลักษณะทางภูมิศาสตร์ รอบๆ ชายฝั่งเป็นอ่าวสลับกับโขดหิน บริเวณตอนกลางของอ่าวเป็นหาดทราย
ฝั่งตะวันออกซึ่งเป็นด้านหน้าเกาะ มี อ่าวไผ่ อยู่เหนือสุด ถัดมาเป็นอ่าวหินขาว ลงมาอีกหน่อยบริเวณอ่าวแม่หม้ายช่วงหน้าวัดที่มีสะพานทางเดินไปสู่โบสถ์ที่ยื่นลงไปในทะเล ถัดไปเป็นสะพานท่าเทียบเรือเอนกประสงค์ของเกาะพยาม ใกล้เคียงจะมีเรือประมงของชาวบ้านจอดพัก บริเวณอ่าวแม่หม้ายเป็นศูนย์กลางการคมนาคมและการค้าของเกาะพยาม พ้นจากอ่าวแม่หม้ายผ่านแหลมหินลงมาทางใต้ จะเห็น อ่าวมุก ใกล้ๆกันห่างฝั่งไม่มากนักคือ เกาะขาม เกาะเล็ก ๆ ที่เมื่อยามน้ำขึ้นเห็นแยกเป็นสองเกาะ แต่ชาวบ้านมักเรียกว่า เกาะปลาวาฬ สืบเนื่องจากรูปร่างของเกาะเมื่อน้ำลดจะมีสันทรายกว้างใหญเป็นทางเดินเชื่อมทั้งสองเกาะเข้าหากัน ฝั่งตะวันตกที่หันหน้าสู่ทะเลอันดามัน เหนือสุดเป็นโขดหิน ถัดพ้นลงมา อ่าวเขาควาย อ่าวที่มีหาดทรายกว้างทอดยาวโค้งเหมือนเขาควายกว่า 4 กิโลเมตร วกลงมาทางใต้ผ่านโขดหินลงผ่าน แหลมหรั่ง ลงมาถึง อ่าวใหญ่ ชายหาดของอ่าวถูกแบ่งเป็นสองส่วนโดยลำคลองเล็ก ๆ หาดทรายของอ่าวใหญ่เป็นหาดทรายกว้างแบบเดียวกันกับหาดทรายของ อ่าวเขาควาย เกาะพยามเป็นหมู่ที่ 1 ของตำบลเกาะพยาม อำเภอเมืองระนอง มีประชากรประมาณ 500 คน บนเกาะมีสถานีอนามัย โรงเรียน และวัดที่มีพระอุโบสถกลางน้ำบนหลังประดิษฐานพระพุทธรูปปางลีลาองค์ใหญ่ มองเห็นสวยเด่นเป็นสง่ามาแต่ไกล มีท่าเทียบเรือประมงแบบคอนกรีตที่สามารถใช้ได้ตลอดเวลา มีถนนเล็ก ๆ ใช้เป็นเส้นทางคมนาคมเชื่อมต่อไปยังอ่าวต่าง ๆ บนเกาะ ปัจจุบันยังไม่มีไฟฟ้าใช้ คงมีแต่ไฟฟ้าของเอกชนที่ปั่นไฟฟ้าใช้ในกิจการของตนเอง ชาวเกาะพยามรุ่นแรก ๆ อพยพมาจากเกาะสมุย เกาะพยามเป็นแหล่งผลิตเม็ดมะม่วงหิมพานต์ที่มีคุณภาพดี
----------------------------------------
http://www.kohpayam.info
